Sługa Boży biskup Adolf Piotr Szelążek wykazał szczególną troskę o dobro i potrzeby duchowe swojej diecezji, budując szereg nowych kościołów i erygując nowe parafie, aby ułatwić ludności spełnianie praktyk religijnych oraz otoczyć opieką kolonistów i osadników. W okresie ordynariatu biskupa Adolfa Szelążka powstało ogółem 72 parafie, a sieć administracyjna diecezji składała się z 16 dekanatów i 170 parafii. Wybudowano 72 kościoły parafialne i około 100 kaplic oraz utworzono 104 parafie rzymsko-katolickie. Dokonało się to ogromnym wysiłkiem i kosztem w bardzo trudnych okolicznościach i przy wyjątkowym ubóstwie miejscowej ludności. Jednak nie materialne budynki były najważniejsze dla biskupa Adolfa Piotra Szelążka, lecz Kościół będący Mistycznym Ciałem Jezusa. Wspólnota serc należących do Jezusa, świątynia nie ręką ludzką uczyniona, była jego priorytetem.
Jak Sługa Boży biskup Adolf Piotr troszczył się o odbudowę i odnowę Kościoła, który został oddany mu w opiekę? Przede wszystkim Sługa Boży Adolf Piotr Szelążek w celu odnowy i pogłębienia życia religijnego wiernych w swojej diecezji zainspirował, przygotował i przewodniczył obradom Synodu Diecezjalnego, który odbył się 1 września 1927 roku. Poprzedni synod odbył się 200 lat wcześniej. Ustawy synodu normowały życie i prace Kościoła na terenie diecezji łuckiej, dały program szeroko pojętych zadań duszpasterskich w nowej, trudnej rzeczywistości międzywojennej. Rezultatem obrad synodu było wypracowanie programu działań Kurii Biskupiej i duchowieństwa. Bardzo ważnym dokonaniem synodu było także uregulowanie przepisów prawnych i liturgicznych według Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz wskazania dla pracy społecznej w parafiach.
Odrodzeniu duchowemu diecezjan ksiądz biskup A. P. Szelążek poświęcał wiele miejsca w memoriałach, listach pasterskich, referatach, dekretach i komentarzach. Nauczał wskazując na kierunek drogi wiodącej ku doskonaleniu życia religijnego. Zapowiedział, że będzie się troszczył o życie nadprzyrodzone wiernych w przemówieniu, które wygłosił w czasie Ingresu w Łucku. Zapewniał wówczas swoich diecezjan, że nikomu w tym, co złe nie myśli pobłażać, a sam pragnie być przykładem w szerzeniu Królestwa Bożego.
Szczególne znaczenie wśród licznych publikacji Księdza Biskupa posiada List pasterski O zwalczaniu niewiary z 1935 roku, w którym przedstawił główne zagrożenie dla Kościoła katolickiego w Polsce i świecie. Ukazał niszczące mechanizmy komunizmu, masonerii, podkreślił narastający wzrost demoralizacji i laicyzacji. Pisząc o tym biskup Szelążek jednocześnie wskazał sposoby zwalczania tego, co stanowi zagrożenie Kościoła. Główny nacisk w liście pasterskim postawił na odrodzenie życia duchowego oraz podkreślił konieczność modlitwy.
Bóg w swym miłosierdziu nieskończonym chce naszego uzdrowienia i głosem ojcowskim poucza, że tylko pierwiastek Boży zdolny jest sprawić to uzdrowienie; pierwiastek Boży, zawarty w życiu nadprzyrodzonym.
Biskup diecezji łuckiej wielokrotnie wracał i nawiązywał do tego listu. Wydał okólnik skierowany do Duchowieństwa Diecezji Łuckiej, w którym wzywał kapłanów do podjęcia intensywnej pracy w zakresie realizacji założeń zawartych w wymienionym liście pasterskim. Duszpasterz uważał, że modlitwa jest wszechmocnym środkiem do skierowania kolei dziejów ludzkich na drogi szczęścia i prawdziwego dobra. Porównywał modlitwę z potężną dźwignią, która gwarantuje nasz wpływ na toczące się wypadki, widział w niej elementarny czynnik rozwoju stosunków ludzkich. Określał ją jako narzędzie miłości.
Sługa Boży Biskup Szelążek stale urządzał rekolekcje i misje dla różnych grup społecznych – w tym także dla inteligencji i duchowieństwa. Jego życzeniem było, aby rekolekcje prowadzili doświadczeni i najznamienitsi kaznodzieje. Osobiście czuwał nad formacją kandydatów do służby kapłańskiej. Mocą swojej władzy biskupiej Sługa Boży nakazywał w diecezji wspólne modlitwy, nabożeństwa i adoracje w intencjach najbardziej naglących potrzeb całego Kościoła lokalnego. Sam, będąc człowiekiem rozmodlonym, zachęcał wielokrotnie kapłanów do modlitwy o jedność serc wszystkich wiernych katolików w całej ojczyźnie, szczególnie zaś o jedność, harmonię i zgodę wśród diecezjan. Prosił kapłanów, aby każdy z nich zechciał ofiarować na tę intencję przynajmniej jedną Mszę świętą. Zapraszał do żarliwej modlitwy nie tylko prywatnej, ale również wspólnotowej. Pragnął, aby wszystkie grupy i stowarzyszenia zanosiły do Boga modlitwy za diecezję. Biskup Łucki chciał, aby o jedność i zgodę modlili się wszyscy. Napisał:
Jak głęboko sięga wiara w skuteczność modlitwy, tak głęboko realizuje człowiek swe pragnienia. Do modlitwy więc, wzywam Diecezjan moich!
Wiele uwagi i zainteresowania poświęcał Ksiądz Biskup szkolnictwu. Uważał, że sukces w walce o odnowę Kościoła i życia religijnego, zależy od wartości jakimi na co dzień kierują się ludzie oraz od autentycznego życia chrześcijańskiego. Niezmiernie ważną rolę w tym względzie mają do spełnienia wychowawcy i nauczyciele katoliccy, którzy kształtują postawy dzieci i młodzieży. Biskup Szelążek podkreślał godność i posłannictwo nauczycieli, porównując je z godnością i posłannictwem kapłana.
Ordynariusz diecezji łuckiej w 1930 roku wystosował List pasterski do Nauczycieli szkół powszechnych, w którym podkreślił, że nie może zabraknąć pierwiastka religijnego w wychowaniu i urabianiu charakterów dzieci. Pouczył też, jak istotne jest świadectwo życia i praktyk religijnych nauczycieli oraz zachęcił do jedności pomiędzy duchowieństwem i nauczycielami, ponieważ tylko wtedy mogą oni skutecznie kształtować społeczeństwo zakorzenione w Chrystusie. Napisał:
Zbawienie dusz i dobro Ojczyzny wymagają jedności w działaniu Duchowieństwa i Nauczycieli. (…) Nie tylko mamy być mocni jednością, ale dla najwyższych dóbr, dla chwały Bożej, jedność tę stwarzać powinniśmy.
Świętobliwy duszpasterz troszcząc się o dobro duchowe diecezji chętnie obejmował patronat nad spotkaniami Sodalicji Nauczycielki, które często organizowano w Łucku.
W trosce o odnowę Kościoła i pogłębienie życia religijnego swoich diecezjan Sługa Boży biskup Adolf Piotr przeprowadzał na terenie diecezji wizytacje pasterskie. Odwiedzał parafie nawet najbardziej odległe, konsekrował nowo wybudowane kościoły, udzielał sakramentu bierzmowania, przemawiał do ludzi nawołując do (…) wiernego trwania przy wierze świętej i do spełniania uczynków chrześcijańskich dla chwały kościoła i ojczyzny. Wiele czasu poświęcał na to, aby dobrze poznać duchowe i materialne potrzeby swoich diecezjan.
Pomimo zmęczenia towarzyszącego wizytacjom pasterskim Sługa Boży Adolf Piotr Szelążek był podczas nich pełen życia i uprzejmości. Dla każdego potrafił znaleźć czas i serdeczne słowo, a co najważniejsze w swoich pouczeniach i przemowach wykazywał się (…) olbrzymią znajomością psychiki tych, których miał przed sobą. Nie szczędził trudu i czasu, wszędzie korzystając z okazji, aby nauczać powierzony mu lud.
Biskup Łucki zabiegał o wzrost duchowy i odnowę wszystkich powierzonych jego pieczy ludzi, także tych najbardziej ubogich. Potwierdzeniem tego jest fakt, że przebywając w Równym odwiedził niezamożną część miasta zwaną cegielnią, gdzie spotkał się z robotnikami, przemawiając do nich z serdecznością i ojcowska troską o byt ludu ciężko pracującego.
Wizytując parafię biskup Adolf Piotr potrafił znaleźć czas dla dzieci. Zazwyczaj rezerwował go dla nich po południu. Udawał się do kościoła, gdzie rozmawiał z najmłodszymi członkami Kościoła lokalnego, jednocześnie sprawdzając ich znajomość katechizmu, co było wyrazem troski o dobro duchowe tych, którzy w przyszłości będą odpowiedzialni za wspólnotę Kościoła.
Istotne miejsce w odnowie Kościoła i pogłębieniu życia religijnego diecezji miały organizacje i bractwa religijne. Biskup Adolf Piotr polecał i aprobował wiele różnych organizacji religijnych. Szczególną radość sprawiało księdzu biskupowi Szelążkowi Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej, ponieważ miał przekonanie, iż osoby w nim stowarzyszone będą świadkami chrześcijańskiej wiary i pobożności nie tylko dla siebie nawzajem, ale przede wszystkim dla rówieśniczek (…) które nie mają szczęścia należeć do prawdziwego, katolickiego Kościoła Chrystusowego.
Ordynariusz wystosował w lutym 1928 roku polecenie ustanowienia Krucjaty Eucharystycznej. Celem Krucjaty Eucharystycznej jest rozszerzanie czci Eucharystycznego Chrystusa w sercach młodzieży przez częstą Komunię świętą i formację zmierzającą do składania duchowych ofiar Jezusowi Chrystusowi ukrytemu w Najświętszym Sakramencie. Ksiądz biskup uważał, że Krucjata Eucharystyczna może odegrać ważną rolę w religijnym wychowaniu młodzieży, ponieważ oprócz celów nadprzyrodzonych uwzględnia psychologię i upodobanie dziecka.
Analizując wpływ i znaczenie organizacji religijnych dla odrodzenia duchowego diecezji należy podkreślić w sposób szczególny Bractwo Nauki Chrześcijańskiej, którego celem było głębsze poznanie nauki katolickiej, okazywanie pomocy Kościołowi w nauczaniu zasad wiary i jej szerzenie wśród wszystkich warstw społecznych oraz Stowarzyszenie Akcji Katolickiej, które między innymi zajmowało się głoszeniem nauk apologetycznych, organizowaniem wykładów dotyczących prawd wiary i moralności chrześcijańskiej. Ksiądz Biskup zachęcał wiernych, aby w dziele rozwoju Akcji Katolickiej nie szczędzili trudu, zasobów swojego czasu, posiadanej wiedzy, a nawet w miarę możliwości wspomagali ją materialnie.
Intensywne starania Ordynariusza diecezji łuckiej o odnowę Kościoła i pogłębienie życia religijnego wiernych widoczne są w znaczeniu jakie nadał prasie katolickiej, książkom katolickim oraz odczytom i wykładom o treści katolickiej.
Niech obok głosu, który płynie z naszych świątyń. Obok nauki, która płynie z ambon, obok dźwięku dzwonów, tonu śpiewu i muzyki kościelnej, niech płynie także słowo nauki w postaci słowa drukowanego, w postaci pisma naszego, które pójdzie z człowiekiem do jego domu, dotrze do najdalszych krańców parafii, a nieraz dostanie się do rąk tego, który progu świątyni zwykle nie przestępuje, i jego do kościoła pociągnie.
Arcypasterz Kościoła w Łucku twierdził, że dla zdobycia i popierania wartości najwyższych należy wykorzystać wszystkie siły i możliwe środki, także prasę i inne publikacje. W związku z tym w 1926 roku otworzył drukarnię diecezjalną, która zajęła się drukiem i kolportażem tygodnika Życie Katolickie, Miesięcznika Diecezjalnego Łuckiego, pisma Pro Fide, które poświęcone było sprawom duszpasterstwa parafialnego w diecezji oraz broszur, odezw i ulotek. W odpowiedzi na nową formę dotarcia do ludzi wierzących ze słowem o treści katolickiej oraz zaradzając potrzebie dobrej lektury, w niektórych parafiach otworzono biblioteki, organizowano oddziały księgarni katolickich, a nawet starano się o uruchomienie kiosku z prasą katolicką.
Sługa Boży biskup Adolf Piotr Szelążek dał nam przykład i konkretne wskazania, co możemy zrobić, by wspólnie wznosić duchową świątynię Kościoła, którym jesteśmy. Jego słowa są wciąż aktualne. Modlitwa, adoracja Najświętszego Sakramentu, świadectwo wiary, zaangażowanie w ruchy i wspólnoty, wychowanie religijne dzieci, wspieranie mediów katolickiej to idea na odnowę Kościoła, którą proponuje nam dziś Sługa Boży. Warto wziąć sobie do serca jego wskazania i w zależności od realizowanego powołania, spróbować wcielać w życie zamysł, któremu poświęcił życie Ordynariusz diecezji łuckiej na Wołyniu.
s. Bogumiła Ptasińska CST